"Γνώθι σαυτόν"." Ει γαρ εαυτούς διεκρίνομεν, ουκ αν εκρινόμεθα."

"ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ".
"Εάν είπωμεν ότι αμαρτίαν ουκ έχομεν, εαυτούς πλανώμεν και η αλήθεια ουκ έστιν εν ημίν".  Επιστολή Ιωάννου Α΄, κεφ. Α΄8.
"Κύριε, Συ πάντα οίδας".
"Συ Κύριε, καρδιογνώστα πάντων."
Ο Κύριος και Θεός, ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών, ο ετάζων νους, καρδίας και νεφρούς είπεν:
"Ουδέν δε συγκεκαλυμμένον εστίν ο ουκ αποκαλυφθήσεται, και κρυπτόν ο ου γνωσθήσεται" Λουκά, ΙΒ΄, 2.
"Ουαί υμίν, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, ότι καθαρίζετε το έξωθεν του ποτηρίου και της παροψίδος, έσωθεν δε γέμουσιν εξ αρπαγής και αδικίας".
"Φαρισαίε τυφλέ, καθάρισον πρώτον το εντός του ποτηρίου  και της παροψίδας, ίνα γένηται και το εκτός αυτών καθαρόν".
"εξωθεν μεν φαίνεσθε τοις ανθρώποις δίκαιοι, έσωθεν δε μεστοί υποκρίσεως και ανομίας". Ματθ. ΚΓ΄, 25, 26,27,28.
O Xρυσόστομος περί υποκρίσεως λέγει΄<<υπόκρισις έστιν έτερον έχειν και έτερον ποιείν΄ έτερον λέγειν και έτερον ποιείν΄ άλλα διδάσκω και άλλα ποιώ>>. 
Οι νεώτεροι ηθικολόγοι ορίζουσι την υπόκρισιν ούτω΄ υπόκρισίς έστι κλοπή υπολήψεως, ή κακία υπό σχήμα αρετής΄ ώστε εάν η αλήθειά έστι θείόν τι, ο μη έχων ταύτην υποκριτής, άλλο ων και άλλο φαινόμενος, πρόδηλον ότι εναντίος έστί τω Θεώ.
<< Επί ευλαβεία δόξαν έχεις; αν μεν όντως ης ευλαβής και μηδέν εαυτώ σύνοιδας πονηρόν, χαίρειν δει, ουκ επειδή δοκείς, αλλ΄επειδή ει΄ εάν μεν τοι μη ων της πολλών δόξης επιθυμής, εννόησον ότι ουχ ούτοι κρίνουσιν ημίν κατ΄εκείνην την ημέραν, αλλ΄ ο τα λανθάνοντα μετ΄ακριβείας επιστάμενος΄ τιμής απολαύεις; διακρύου ταύτην, ειδώς ότι οφειλέτην σε καθίστησιν΄ ουδείς σοι παρέχει τιμήν; και χαίρειν δε επί τούτω >>. 
Ο Μέγας Βασίλειος λέγει περί του υποκριτού΄<<Αεί το μίσος εν τω βάθει της καρδίας κατέχων ο υποκριτής αγάπην δείκνυσι κατακεχυμένην ανά την επιφάνειαν, κατά αυτάς τας υφάλους πέτρας, αι βραχεί καλυπτόμεναι ύδατι, κακόν απρόοπτον γίνονται τοις αφυλάκτοις>>.
Η υπόκρισις καρπός έστι του φθόνου πάντα συνεπάγουσα τα κακά.
Ο Χρυσόστομος λέγει΄ ως ευλαβής θέλει καλείσθαι άγιος και προσκυνείσθαι υπό πάντων' οράς αυτού το έξωθεν σχήμα και νομίζεις αυτόν κατά θεόν ποιείν τα πάντα, η δε καρδία αυτού φθόνου, ψεύδους και δόλου γέμει και παντός είδους κακών .
Ο δε Νείλος λέγει περί υποκριτού΄ τα της ψυχής αίσχη αλλοτρίας καλύπτειν ενδύμασι.
Ο δε Ιώβ λέγει΄<< λαλεί τω στόματι και τοις χείλεσι τιμά΄ η δε καρδία πόρρω απέχει, μάτην διδάσκει διδασκαλίας, απατά πάντας εν σχήματι σεμνώ.
Ο υποκριτής την μεν διάλεκτον και το πρόσωπον αμνίου έχειν δοκείν, τα δε ένδον ουδέν διαφέρει δράκοντος.
Ο υποκριτής είναι αδικώτατος ανθρώπων απάντων΄διότι το δοκείν είναι δίκαιον μη όντα εσχάτη αδικία εστίν. 
Αποσπάσματα από το "Γνώθι σαυτόν" του Αγίου Νεκταρίου.  

ΓΝΩΘΙ  ΤΟΝ ΑΓΝΩΣΤΟΝ ΣΑΥΤΟΝ.
Άνευ ήχου και φθόγγου τα οστά διαπερνώ και το μεδούλι διερευνώ. 

Μελετώντας το "Γνώθι σαυτόν" του Αγίου Νεκταρίου μελέτησα και εμαυτόν΄ τότε είπα τον λόγον του Κυρίου εις εμαυτόν "τι δε βλέπεις το κάρφος το εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου, την δε εν τω σω οφθαλμώ δοκόν ου κατανοείς;

ή πως ερείς τω αδελφώ σου, άφες εκβάλω το κάρφος από του οφθαλμού σου, και ιδού η δοκός εν τω οφθαλμώ σου;

υποκριτά, έκβαλε πρώτον την δοκόν εκ του οφθαλμού σου, και τότε διαβλέψεις εκβαλείν το κάρφος εκ του οφθαλμού του αδελφού σου".

Ματθ. κεφ. Ζ΄3,4,5.
Μνήσθητι, μνήσθητι, μνήσθητι...
"Λέγε συ τας ανομίας σου πρώτος, ίνα δικαιωθής". (Ησ. μγ΄, 26).
"Ει γαρ εαυτούς διεκρίνομεν, ουκ εκρινόμεθα". (Α΄Κορ.. ια΄31).

"Αυτοί που έχουν επίγνωση του εαυτού τους, επαινούνται ως σοφοί στις Παροιμίες. 

Ο συγγραφέας τους, ο Σολομών, λέει: <<Οι εαυτών επιγνώμονες σοφοί>> και συμβουλεύει: 

<<Γνώθι σαυτόν και περιπάτει εν οδοίς καρδίας σου άμωμος>>.
<<Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί, ο Θεός, και πνεύμα ευθές εγκαίνισον εν τοις εγκάτοις μου>> Ν΄ψαλμός. .
Νουν και ψυχήν, πνεύμα άγιον και αγαθόν, καθαρόν λογισμόν και φωτισμόν κτίσον εν εμοί ο Θεός.

Την ανάγκη να γνωρίσουμε τους εαυτούς μας, τη δίδαξε τόσο η θρησκεία όσο και η φιλοσοφία.

Ο Θαλής ο Μιλήσιος όρισε σαν αρχή κάθε αρετής το <<γνώθι σαυτόν>>.

Το μαντείο των Δελφών, επίσης, καθόρισε το << γνώθι σαυτόν>> ως εξής: τούτο επιστήμης αληθούς, το πρώτιστον και άριστον>>. Είναι φανερό λοιπόν ότι η βαθιά γνώση του εαυτού είναι όντως η αρχή κάθε αρετής.

Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς συμβουλεύει λέγοντας: << Αν θέλεις να γνωρίσεις τον Θεό, φρόντισε πριν να γνωρίσεις τον εαυτό σου>>.

Ο δε Μέγας Βασίλειος αποφαίνεται: Η ακριβής κατανόηση του εαυτού σου σε χειραγωγεί προς την κατανόηση του Θεού>>. 

Αλλά γι΄αυτούς που αγνοούν τους εαυτούς τους ο θείος Χρυσόστομος μας λέει: << Το να αγνοεί κανείς τον  εαυτό του, είναι χειρότερο από την παραφροσύνη και τη σύγχυση΄ διότι το μεν ένα είναι αρρώστια από ανάγκη, το δε άλλο από διεφθαρμένη θέληση>>.

Το να γνωρίσουμε καλά τον εαυτό μας  είναι κάτι πολύ δύσκολο και απαιτεί συντονισμένη φροντίδα και πολλή επιμέλεια.
"εάν ομολογώμεν τας αμαρτίας ημών, πιστός έστι και δίκαιος, ίνα αφή ημίν τας αμαρτίας και καθαρίση ημάς από πάσης αδικίας.
εάν είπωμεν ότι ουχ  ημαρτήκαμεν, ψεύστην ποιούμεν αυτόν, και ο λόγος αυτού ουκ έστιν εν ημίν". Ιωάννου Α΄, κεφ. Α΄, 8,9,10.
"Δίκασε συ ο ίδιος τον εαυτόν σου, ζήτησε από τον εαυτόν σου τας ευθύνας των πράξεων σου.
Πένθησε δια τας αμαρτίας σου, αναστέναξε πικρά, ταπείνωσε τον εαυτόν σου, υπενθύμισε εις τον εαυτόν σου τας αμαρτίας σου μίαν-μίαν΄ δεν είναι τούτο μικρά δοκιμασία δια την ψυχήν. Όποιος ενεθυμήθη και ανεγνώρισε πραγματικώς τας αμαρτίας του, γνωρίζει τον ψυχικόν πόνον, ο οποίος προέρχεται εξ΄αυτού. Δια τούτο ο Θεός ορίζει ως βραβείον δια μίαν τοιαύτην μετάνοιαν την δικαίωσιν, λέγων΄ Λέγε συ τας ανομίας σου πρώτος, ίνα δικαιωθής. (Ησ. μγ΄26)." Περί εξαγορεύσεως των αμαρτημάτων . Ιωάννη Χρυσοστόμου.

Ο Μέγας Βασίλειος λέει επ΄αυτού τα εξής: << Πράγματι, φαίνεται ότι το να γνωρίζεις τον εαυτό σου σε βάθος είναι το δυσκολότερο όλων. Γιατί όπως ο οφθαλμός που βλέπει προς τα έξω, ο ίδιος δεν μπορεί να δει τον εαυτό του, έτσι και ο νους μας, ενώ  διακρίνει τόσο καθαρά τα αμαρτήματα των άλλων, αργεί να καταλάβει τα δικά του>>.  

Από το συγγραφικό έργο "Γνώθι σαυτόν" του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως. 

Αθήνα, Ριζάρειος Σχολή, 

ενάτη Σεπτεμβρίου 1904.

΄Ας λάβω την έσχατην θέσιν΄ "ότι πάς ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται και ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται".